Διγλωσσία στα παιδιά

 

Μπορεί  η διγλωσσία να προκαλέσει  διαταραχές στην ανάπτυξη του λόγου;

 Πολλοί γονείς ανησυχούν μήπως η διγλωσσία προκαλεί κάποιου είδους αναπτυξιακού προβλήματος στο παιδί τους (π.χ. δυσκολίες στη γλωσσική και γνωστική ανάπτυξη). Παλιές έρευνες υποστήριζαν ότι η διγλωσσία έχει αρνητικές επιπτώσεις στη γλωσσική  ανάπτυξη του παιδιού.

Τώρα πιστεύεται ότι παιδιά μέσης νοημοσύνης μαθαίνουν μία δεύτερη γλώσσα σχετικά εύκολα.

Όσο πιο νωρίς ξεκινήσει η δίγλωσση εκπαίδευση, τόσο πιο πιθανό είναι ότι το παιδί θα γίνει ένας ικανός δίγλωσσος, ώστε να μεταβαίνει από τη μία γλώσσα στην άλλη εύκολα και χωρίς προσπάθεια. Η διγλωσσία μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη γνωστική ευελιξία, και  κατά συνέπεια θα μπορούσε να ενδυναμώσει τη νοημοσύνη.

 Τα δίγλωσσα παιδιά προέρχονται στην πλειοψηφία τους από μικτές οικογένειες ή οικογένειες μεταναστών, που για λόγους ένταξης στην κοινωνία ή για τη διατήρηση της μητρικής/πατρικής καταγωγής τους, διατηρούν την επαφή και με τις δύο  γλώσσες.

Τα παιδιά που εκτίθενται σε δύο γλώσσες κατά τα πρώτα τέσσερα χρόνια της ζωής τους έχουνε πάρα πολλές πιθανότητες να γίνουν δίγλωσσα, δηλαδή φυσικοί ομιλητές και των δύο γλωσσών, άρα και με τις δύο γλώσσες ως μητρικές.               

 

Από τι εξαρτάται η ανάπτυξη της δεύτερης γλώσσας στα παιδιά;

 Η ανάπτυξη της δεύτερης γλώσσας εξαρτάται από:

• Την ηλικία εκμάθησης της δεύτερης γλώσσας. Όσο μικρότερο είναι το παιδί, τόσο πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά μαθαίνει τη δεύτερη γλώσσα.
• Την ποσότητα  έκθεσης στη δεύτερη γλώσσα.  Ένα παιδί που εκτίθεται στη δεύτερη γλώσσα σε καθημερινή βάση μέσα από την τηλεόραση και τη συναναστροφή με μεγαλύτερους συνομηλίκους θα παρουσιάζει ένα πολύ πιο αναπτυγμένο σύστημα επικοινωνίας από ένα παιδί που χρησιμοποιεί  τη δεύτερη γλώσσα μόνο π.χ. στην παιδική χαρά.
•  Την ποιότητα έκθεσης στη δεύτερη γλώσσα. Ένα παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί της ελληνική γλώσσα σε καθημερινή βάση, αλλά η ποιότητα των ελληνικών να είναι κακή (π.χ. ένας γονιός που μιλάει σπαστά ελληνικά).
• Το βαθμό της φωνητικής και δομικής ομοιότητας με τη μητρική γλώσσα. Για παράδειγμα, το παιδί που μαθαίνει Αλβανικά και Ελληνικά (φωνητικά και δομικά παρόμοιες γλώσσες) πιθανόν να του είναι πιο εύκολο συγκριτικά με το παιδί που μαθαίνει Κινέζικα και Ελληνικά (φωνητικά και δομικά διαφορετικές γλώσσες).

 Ποιος είναι ο ρόλος του λογοθεραπευτή στη διγλωσσία;

 Οι διαταραχές στην ανάπτυξη του λόγου μπορεί να εμφανιστούν τόσο στα μονόγλωσσα όσο και στα δίγλωσσα παιδιά. Όταν ένα δίγλωσσο παιδί παρουσιάζει κάποιο πρόβλημα στην ανάπτυξη του λόγου πρέπει οπωσδήποτε να γίνει αξιολόγηση γλωσσικών ικανοτήτων του παιδιού και στις δυο γλώσσες, ώστε να αποκτηθούν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τη συνολική ικανότητα του παιδιού.  Ο λογοθεραπευτής πρέπει να έχει κατάλληλη εκπαίδευση και την εμπειρία, ώστε να χειριστεί τα δίγλωσσα παιδιά. 

Στην περίπτωση που το δίγλωσσο παιδί παρουσιάζει διαταραχές στο λόγο (π.χ. γλωσσική καθυστέρηση) οι ειδικοί συμβουλεύουν τους γονείς  να διακόψουν  τη χρήση μιας γλώσσας (συνήθως του σπιτιού).

Με βάση την αξιολόγηση ο λογοθεραπευτής σχεδιάζει και προσαρμόζει το θεραπευτικό πρόγραμμα στις ανάγκες κάθε παιδιού.  Η λογοθεραπευτική παρέμβαση στα δίγλωσσα παιδιά στοχεύει στην επαρκή κατάκτηση μίας γλώσσας αρχικά. 

Οι γονείς δεν πρέπει να θεωρήσουν τη διακοπή χρήσης μιας γλώσσας ως μια μόνιμη κατάσταση, αλλά να προσπαθήσουν να βρουν την κατάλληλη ευκαιρία για να ξανά εισάγουν τη δεύτερη γλώσσα.

 

   Συμβουλές για τους γονείς που μεγαλώνουν ένα δίγλωσσο παιδί

 Για τους γονείς που μεγαλώνουν ένα δίγλωσσο παιδί προτείνονται από κάτω μερικές συμβουλές που στοχεύουν στη σωστή γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού  σε ένα δίγλωσσο περιβάλλον.

• Για παράδειγμα,  η μαμά θα πρέπει να μιλάει συνέχεια Αγγλικά και ο μπαμπάς Ελληνικά). Αυτό όμως θα πρέπει να γίνεται με τρόπο συστηματικό και όχι μόνο σε στιγμές που το επιθυμούν. Τα δίγλωσσα παιδιά κλειδώνουν πάνω σε δύο γλώσσες, αυτές των γονέων τους, από πολύ νωρίς και τις κατακτούν κανονικότατα ως ξεχωριστά συστήματα. 
•   Για παράδειγμα, χρήση της Αγγλικής γλώσσας στο σπίτι, χρήση της Ελληνικής γλώσσας στο σχολείο.
• Συσχέτιση της ομιλούμενης γλώσσας με συγκεκριμένο χρόνο της ημέρα. Για   παράδειγμα, το πρωί όλοι στο σπίτι μιλούν αγγλικά,  ενώ το βράδυ ελληνικά. Αλλά και εδώ, η συστηματικότητα είναι απαραίτητη.
• Παροχή του σωστού περιβάλλοντος. Οι γονείς πρέπει να μιλάνε στο παιδί τους με φυσικότητα και όπως αυτοί αισθάνονται και να φροντίζουν να ακούει το παιδί τους συχνά και σε διαφορετικές καταστάσεις και τις δυο γλώσσες.
• Χρήση της ίδιας γλώσσας σε όλα τα παιδιά της οικογένειας. Για παράδειγμα, μιλάμε στη μια γλώσσα με το μεγαλύτερο παιδί και στην άλλη με το μικρότερο.

 

Βιβλιογραφία:

Καμπανάρου, Μ. (2008). Διαγνωστικά Θέματα Λογοθεραπείας.  Αθήνα: Εκδόσεις ΕΛΛΗΝ