ΟΤΑΝ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΔΕΝ ΜΙΛΑΕΙ ΚΑΘΑΡΑ

Γύρω στους 12 μήνες ένα παιδί παράγει τις πρώτες του λέξεις και στους 18 μήνες παρουσιάζει σημαντική αύξηση του λεξιλογίου έκφρασης. Στην ηλικία των δύο ετών το παιδί σχηματίζει απλές προτάσεις με δύο λέξεις, ενώ εκφράζεται με 50 λέξεις και άνω. Στην ηλικία των τριών ετών σχηματίζει προτάσεις με τρεις ή περισσότερες λέξεις και η ομιλία του δεν είναι ακόμη “καθαρή”. Ένα παιδί τεσσάρων ετών χρησιμοποιεί μεγάλες προτάσεις και αρθρώνει τους περισσότερους φθόγγους σωστά. Αυτή είναι η φυσιολογική εξέλιξη της ομιλίας του παιδιού.

Τι συμβαίνει όμως αν το παιδί δεν μιλά καθαρά ή η φωνή του δε συμβαδίζει με την ηλικία του;

Φωνολογική Διαταραχή

Η ομιλία των παιδιών μπορεί να μοιάζει με εκείνη μικρότερου παιδιού (φωνολογική ανωριμότητα) ή μπορεί να αποκλίνει σημαντικά από εκείνη του παιδιού με φυσιολογική ανάπτυξη (φωνολογική διαταραχή). Οφείλεται σε δυσκολία των παιδιών να αντιληφθούν και να οργανώσουν τους ήχους στο φωνολογικό τους σύστημα, το κεντρικό γλωσσικό σύστημα που περιλαμβάνει τους ήχους (φθόγγους) μιας γλώσσας οργανωμένους και ταξινομημένους σε λέξεις με βάση συγκεκριμένους κανόνες.

Στα φωνολογικά τους λάθη περιλαμβάνονται:

• απλοποιήσεις συλλαβών (π.χ “μάτιο” για “δωμάτιο”),
• απλοποιήσεις ή απαλοιφές φωνημάτων (“κούπα” για “σκούπα”),
• αντικαταστάσεις φωνημάτων (π.χ “λόδα” για “ρόδα”),
• αντιμεταθέσεις συλλαβών (“πακάκι” για “καπάκι).

Τα παιδιά φυσιολογικής ανάπτυξης μέχρι την ηλικία των 4 ετών έχουν κατακτήσει τα περισσότερα φωνήματα και χρησιμοποιούν μόνο περιορισμένες διαδικασίες απλοποίησης, ενώ μέχρι 5,6 ετών μιλούν όπως οι ενήλικες. Η φωνολογική διαταραχή ή ανωριμότητα μπορεί να συνυπάρχει και με άλλες διαταραχές λόγου και ομιλίας.

Πώς αντιμετωπίζονται οι διαταραχές του λόγου;

Όταν η ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας ενός παιδιού αποκλίνει από εκείνη του παιδιού με φυσιολογική ανάπτυξη π.χ. ένα παιδί 18 μηνών δεν έχει καθόλου λέξεις, ένα παιδί 3 ετών δεν σχηματίζει προτάσεις ή ένα παιδί 4 ετών δεν μιλάει “καθαρά”, τότε είναι σημαντικό οι γονείς να απευθυνθούν σε λογοθεραπευτή.

Συχνά, σε γονείς με παιδιά που εμφανίζουν γλωσσικές δυσκολίες μέχρι την ηλικία των 3 ετών, δίνονται συμβουλές και κατευθύνσεις, για κάθε περιστατικό ξεχωριστά, ώστε να επισπευθεί η γλωσσική και επικοινωνιακή ανάπτυξη αυτών. Σε άλλες περιπτώσεις ο λογοθεραπευτής εκπαιδεύει τους γονείς ώστε να χρησιμοποιούμε μεθόδους γλωσσικής ενίσχυσης, ελέγχοντας τακτικά την πρόοδο του παιδιού. Η άμεση λογοθεραπευτική παρέμβαση στις γλωσσικές διαταραχές ξεκινά συνήθως στην ηλικία των 2 1/2 – 3 ετών με τη χρήση παιχνιδιών, εικόνων και συμβόλων και στοχεύει:

–             Στην αύξηση του λεξιλογίου έκφρασης και κατανόησης (ονόματα, ρήματα, έννοιες).

–             Στην κατανόηση απλών εντολών, ερωτήσεων και μικρών ιστοριών.

–             Στην εκπαίδευση για το σχηματισμό προτάσεων 2 και παραπάνω λέξεων.

–             Στην περιγραφή απλών εικόνων και ολοκλήρωση συνοπτικών διαλόγων.

Σε παιδιά όπου συνυπάρχουν τόσο οι γλωσσικές όσο και οι φωνολογικές δυσκολίες η αποκατάσταση ξεκινά παράλληλα με τη γλωσσική παρέμβαση (2 1/2 – 3 έτη). Όσον αφορά τις μεμονωμένες φωνολογικές δυσκολίες, η αποκατάσταση ξεκινά συνήθως κοντά στην ηλικία των 3- 4 ετών, ενώ στην ηλικία των 5 – 5 1/2 ετών γίνεται παρέμβαση για την κατάκτηση των τελευταίων φωνημάτων (π.χ. του “ρ”) και για την αποκατάσταση των τελευταίων διαδικασιών απλοποίησης που αναμένονται στη φωνολογική εξέλιξη.

Η λογοθεραπευτική παρέμβαση για τις φωνολογικές δυσκολίες περιλαμβάνει:

–παραγωγή μεμονωμένων ήχων -λέξεων- συλλαβών– πολυσύλλαβων λέξεων και λέξεων με κλειστές συλλαβές (π.χ. πόρτα) – λέξεων -προτάσεων – συνδεδεμένου λόγου.

–Ανάπτυξη των δεξιοτήτων ακουστικής διάκρισης των φωνημάτων (π.χ. διάκριση του “ρ” από το “λ”).

–Καλλιέργεια της φωνολογικής επίγνωσης μετά την ηλικία των 5 ετών: φώνημα (π.χ. Από τι αρχίζει η λέξη “σαπούνι”;), συλλαβή (π.χ. Σε τι τελειώνει η λέξη “καρότο”;), ρίμα (π.χ. Ακούγονται ίδιες ή διαφορετικές στο τέλος λέξεις “λεμόνι” και “μπαλόνι”;).